نورپردازی را می‌توان هنر طراحی نور نامید که امروزه در هر فضایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به کمک یک نورپردازی اصولی است که می‌توان جزئیات و ظرافت‌های یک سازه یا محیط را در معرض دید قرار داد و بسیاری از زیبایی‌هایی را که در زیر نور خورشید از چشم پنهان می‌شوند، می‌توان با تاثیر نورپردازی شبانه برجسته کرد و با ترکیب رنگ نور و انعکاس‌های هوشمندانه، منظره‌های بصری چشم نوازی خلق کرد. در ادامه این مطلب به بررسی بیشتر تاثیر نور پردازی در ابعاد مختلف زندگی انسان خواهیم پرداخت.
تاثیر نورپردازی بر محیط های مختلف
همان طور که گفته شد؛ نورپردازی بخش جدایی‌ناپذیر از طراحی فضاهای داخلی و خارجی است و با استفاده از نور می‌توان علاوه بر روشنایی، به اهداف دیگری از جمله تاکید بر بخش‌هایی خاص از بنا یا چیدمان، بزرگ تر یا کوچکتر نشان دادن یک محیط و یا تاثیرات روانی بر روی بیننده دست پیدا کرد. در ادامه تاثیر نورپردازی در خانه و محیط کار را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تاثیر نورپردازی در خانه
نورپردازی در خانه را می‌توان از جمله مهمترین کارهایی دانست که باید در طراحی هر منزل به صورت اصولی و صحیح انجام شود. با نور پردازی می‌توان علاوه بر روشنایی، محیطی زیبا و آرامش بخش برای زندگی فراهم کرد که علاوه بر زیبایی، در احساسات فرد نیز تاثیر مثبتی داشته باشد. نباید فراموش کرد که نحوه نورپردازی بخش‌های مختلف خانه از جمله سالن پذیرایی، آشپزخانه یا اتاق‌ها با هم متفاوت است و نیاز است تا متناسب با نوع کاربرد فضاهای خانه، از نورهایی با رنگ یا شدت مختلف استفاده شود. امروزه تجهیزات مختلفی از جمله انواع لامپ‌ها، لوستر، چراغ سقفی، چراغ رومیزی، آباژور و نورهای مخفی در نورپردازی خانه مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌توان به کمک این تنوع، طرح‌های بسیار خلاقانه‌ای را در نورپردازی خانه‌ها اجرا نمود؛ اما فراموش نکنید که در به کارگیری این منابع نوری و خرید لامپ کم مصرف یا هر نوع لامپ دیگری باید همواره سه عامل زیر را مد نظر قرار داد:
- نوع نور: در طراحی نورپردازی خانه باید همواره از نور طبیعی به عنوان عاملی که آرامش و شادابی را القا می‌کند، در کنار نورهای مصنوعی استفاده نمود
- رنگ نور و دمای آن: به طور کلی در خانه می‌توان از نورهای گرم و سرد استفاده کرد؛ نورهای گرم مایل به زرد برای ایجاد محیطی صمیمی و دنج مناسبند و نورهای سرد و سفید برای ایجاد محیطی روشن و پر انرژی مناسب تر هستند.
- شدت نور: شدت نورهای به کار رفته در محیط خانه نیز باید به صورتی انتخاب شود که سبب خستگی یا خیره شدن چشم نشود و برعکس نور بسیار کم نیز فضایی دلگیر و تاریک به وجود نیاورد.
تاثیر نورپردازی در محل کار
در فضاهای کاری استفاده از نورپردازی مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است؛ نتایج تحقیقات متعدد نشان داده است که داشتن نور مناسب در محیط کار می‌تواند اثرات مثبت زیادی از جمله افزایش سطح هشیاری و تمرکز کارکنان را به همراه داشته باشد. علاوه بر آن شدت و نوع نور نامناسب در چنین محیط‌هایی می‌تواند افراد را در معرض خطرات مختلفی که ناشی از خستگی چشم و تاثیرات منفی بر روی روان است، قرار دهد. به طور معمول برای محیط‌های کاری توصیه می‌شود که از نورهایی با رنگ‌های سرد و پرانرژی استفاده شود که با خرید لامپ LED میسر خواهد شد. البته گاهی اوقات می‌توان در بخش‌هایی برای ایجاد تنوع از رنگ‌های شاد نیز استفاده نمود.
نورپردازی و سلامت روانی
استفاده درست از منابع نور در نورپردازی هر محیطی می‌تواند نقش بسیار موثری در آرامش و سلامت روانی افراد داشته باشد. نتایج برخی بررسی‌ها در مورد رابطه کاهش نور در زمستان و افزایش افسردگی نیز اهمیت نور پردازی در جلوگیری از آسیب به روان و روحیه افراد را تایید می‌کند. علاوه بر آن نرسیدن نور کافی به بدن و زندگی در محیط‌های کم نور از جمله دلایل افزایش پرخاشگری در بین انسان‌ها به شمار می‌آید.
نور و رفاه روحی
همان طور که گفته شد نور محیط می‌تواند تاثیرات مثبت یا منفی بر روی احساسات و روحیه ما داشته باشد. به عنوان مثال استفاده از نورهای روشن موجب افزایش احساسات درونی انسان می‌شود یا محیط‌های کم نور می‌توانند حس افسردگی را در شخص بیشتر کنند. همچنین قرار گرفتن در معرض نور ملایم موجب ایجاد حس آرامش در فرد خواهد شد. امروزه طراحان نورپردازی با استفاده از تکنیک‌های مختلفی سعی در ایجاد رفاه روحی به کمک نور دارند و با به کارگیری اصولی رنگ‌ها و شدت‌های مختلف نور، فضایی متناسب با روحیات افراد مختلف را طراحی و اجرا می‌کنند. اجرای چنین نور پردازی می‌تواند مزایای متعددی برای ما داشته باشد که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کاهش استرس و احساس اضطراب
- ریکاوری روحی و بازیابی هوشیاری پس از استرس‌های مختلف
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- ایجاد سطوح عمیق آرامش روحی و روانی فرد
- افزایش شدت احساسات
- افزایش سطح خلاقیت و توانایی حل مساله
- کنترل بیشتر فرد بر احساسات و ناخودآگاه خویش
- تقویت یادگیری و حافظه بلند مدت
نور و کیفیت خواب
به طور طبیعی نور یکی از موثرترین عواملی است که بر کیفیت خواب انسان تاثیر می‌گذارد. ساختار بدن ما به گونه‌ای خلق شده است که نسبت به نور محیط اطراف واکنش نشان می‌دهد و ریتم شبانه روزی بدن تحت تاثیر نوری که از محیط دریافت می‌کنیم، تنظیم می‌شود؛ متناسب با زمانی که نور از طریق چشم دریافت و توسط مغز تجزیه و تحلیل می‌شود، هورمون خواب یا ملاتونین نیز در بدن کاهش یا افزایش می‌یابد. در شرایطی که تنها در معرض نور طبیعی باشیم؛ بدن به صورت طبیعی کیفیت خواب و مدت آن را تنظیم می‌کند؛ اما در شرایط امروز که با نورهای مصنوعی در زندگی مواجه هستیم، امکان اختلال در کیفیت خواب با وجود نورهای مزاحم وجود دارد.
روش‌های نورپردازی به ما کمک می‌کند تا تاثیر این اختلالات را به حداقل برسانیم؛ به عنوان مثال استفاده از نورهای ملایم و گرم در اتاق خواب به جای نورهای پرانرژی و سرد می‌تواند راهکاری مناسب برای افزایش کیفیت خواب شود. البته در کنار نورپردازی، ترکیب رنگی مورد استفاده در چیدمان اتاق خواب نیز باید برای ایجاد محیطی آرامش بخش متناسب سازی شده باشد.
نورپردازی و امنیت
روشنایی و نورپردازی مناسب همواره رابطه مستقیمی با بالا رفتن امنیت هر محیطی دارد. زمانی که قابلیت دید را به کارگیری اصولی نور در فضاهای مختلف افزایش می‌دهیم، فرصت بروز برخی جرائم کاهش پیدا می‌کند و در عین حال تسلط پلیس یا نیروهای حفاظتی نیز بیشتر خواهد شد. در ادامه به بررسی بیشتر نقش نور پردازی در افزایش امنیت و پیش گیری از وقوع جرائم خواهیم پرداخت؛
افزایش امنیت با تاثیر نورپردازی
همان طور که گفته شد استفاده از نورپردازی در افزایش امنیت نقش بسیار مهمی دارد و به کمک منابع نور مختلف می‌توان تمام فضای مورد نظر و زوایای تاریک آن را تحت پوشش قرار داد. در طراحی نورپردازی متناسب با افزایش امنیت برخی نکات باید رعایت شود که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نورپردازی را از مواضع بالا انجام دهید تا تمام نقاط خطر خیز محیط تحت پوشش قرار گیرد.
- برای پوشش مکان‌هایی مانند راهرو یا حیاط ابتدا درب‌های ورودی باید با تابش نور ایمن شوند
- دیوارهای کوتاه که امکان بالا رفتن از آن‌ها وجود دارد با یک منبع نور از بالا کاملا روشن کنید
- زوایا و محل‌هایی را که ممکن است مکان مناسبی برای مخفی شدن باشند، به تابیدن منبع نور پوشش دهید.
- نورپردازی را به صورتی اجرا کنید که از طریق پنجره یا دوربین به طور کامل بر محیط مورد نظر اشراف داشته باشید
- می توان در زیر درختان و گیاهان محوطه از چراغ‌های گلدانی برای روشن کردن استفاده کرد
- برای کاهش مصرف انرژی برق می‌توانید از سنسورهای حساس به حرکت یا مجهز به کنترل از راه دور استفاده کنید تا تنها در مواقع مورد نیاز روشن شوند
پیشگیری از جرم با نور مناسب
نصب تجهیزات نورپردازی مناسب در محیط‌های مختلف به خصوص در فضاهای باز و معابر می‌تواند تا حد زیادی زمینه وقوع برخی جرائم مانند سرقت، درگیری ، ضرب و شتم و قتل را کاهش دهد. روشن بودن هر فضایی در طول شب با افزایش حس امنیت در افرادی که ممکن است قربانی جرائم قرار گیرند نیز موثر است، ضمن آنکه مجرمین نیز اغلب در فضاهای کم نور اقدام به فعالیت‌های تبهکارانه خود می‌کنند تا کمتر مورد شناسایی قرار گیرند و فرصت بیشتری برای اجرا کردن برنامه‌های خود داشته باشند.
هر چند رابطه بین کاهش جرم و نور مناسب امری انکار ناپذیر است، اما برای تایید این تاثیر برخی تحقیقات انجام شده است که نمونه‌ای کامل از آن مربوط به شهر نیویورک است. در این پژوهش میدانی بخش از ساختمان‌های شهر به کمک چراغ‌هایی موقت نسبت به سایر بخش‌ها از نور پردازی مناسب تری برخوردار شدند، به گونه‌ای که تقریبا تمامی فضاهای تاریک و حادثه خیز که امکان وقوع جرم وجود داشت، از بین برده شد، پس از چند ماه و با مقایسه آمار بین این مناطق با دیگر بخش‌ها مشخص شد که تعداد جرائم خطرناکی مانند قتل، سرقت و زد و خورد به میزان معنا داری کاهش پیدا کرده است. بر مبنای تحقیقاتی مانند این نمونه می‌توان گفت که اجرای صحیح و اصولی نورپردازی در سطح شهر و مکان‌های عمومی عامل موثر در پایین آوردن میزان وقوع جرائم می‌باشد و باید در طرح‌های توسعه شهری به این نکته مهم امنیتی بیشتر توجه شود.
نتیجه گیری
نورپردازی در فضاهای مختلف مسکونی یا کاری عاملی مهم است که می‌تواند علاوه بر زیبایی و روشن کردن فضا، تاثیرات مختلفی در روحیه و سلامت افراد داشته باشد. توجه به شدت نور، رنگ و دمای نور و نوع نور خانه یا محیط کار هر فرد موجب سلامت روان فرد در زندگی و بهبود بهره وری و تمرکز او در انجام وظایف شغلی خواهد شد. علاوه بر آن با استفاده صحیح از تاثیر نورپردازی می‌توان محیطی آرام برای رفاه روحی فرد ایجاد کرد و با به کارگیری نورهای مناسب سطح کیفیت خواب را نیز افزایش داد. از دیگر کارکرد‌های نورپردازی که در این مطلب به آن پرداختیم؛ رابطه نور و امنیت است که همان طور که گفته شد، نور پردازی مناسب محیط عاملی موثر در افزایش احساس امنیت افراد جامعه در مکان‌های عمومی و معابر می‌باشد و در عین حال تا حد زیادی احتمال وقوع جرائم را نیز کاهش خواهد داد.
سوالات متداول
1- نور پردازی مناسب محیط کار چه فوایدی دارد؟
موجب افزایش تمرکز و سطح هشیاری کارکنان می‌شود و از خستگی چشم و خطرات ناشی از آن نیز پیش گیری خواهد کرد؛ در نتیجه با نورپردازی مناسب محیط کار بازدهی کارکنان نیز افزایش پیدا خواهد کرد
2- مهمترین تاثیرات نورپردازی مناسب بر روان انسان کدامند؟
ایجاد آرامش روانی در فرد، تشدید احساسات فرد، تاثیر بر کیفیت خواب، تاثیر بر سیستم ایمنی بدن، افزایش یادگیری و تقویت حافظه،