شاخص کیفیت رنگ یکی از شاخص‌هایی است که برای انواع لامپ‌ها و محصولات روشنایی وجود دارد و معیاری عددی به دست می‌دهد که کیفیت نور آن‌ها را مقایسه کنید. این عدد یک معیار برای سنجش و مقایسه توانایی یک منبع نور در مقایسه با یک منبع نور طبیعی یا استاندارد برای آشکار کردن رنگ اجسام مختلف است، که ببینیم رنگ آن‌ها چقدر شبیه رنگشان زیر منبع نور طبیعی است.
اگر تابه‌حال در جواب این سوال که در مورد شاخص کیفیت رنگ نور چه می‌دانید؟ چیز زیادی برای گفتن نداشته‌اید در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این مفهوم آشنا شوید.
شاخص کیفیت رنگ یا CRI
CRI مخفف عبارت انگلیسی Color Rendering Index است که در فارسی به عنوان شاخص رنگ‌دهی یا شاخص نمود رنگ شناخته می‌شود. این شاخص از سال 1965 بر سر زبان‌ها آمده است و برای همه محصولات روشنایی و منبع نور به کار می‌رود و می‌توان از آن برای مقایسه رنگ نوری که توسط منابع نوری مختلف به اشیا تابانده می‌شود، استفاده کرد.
شاخص کیفیت رنگ نور چگونه کار می‌کند؟
نحوه کارکرد شاخص کیفیت رنگ
شاخص کیفیت رنگ معمولا هنگام خرید لامپ کم‌مصرف، فلورسنت، مهتابی‌ها و سایر لامپ‌ها به کار می‌رود. تنها لامپی که به کار بردن این شاخص برای محصولات مختلف آن معنی ندارد، لامپ رشته‌ای است زیرا نور آن رنگ زرد و ثابتی به محیط می‌دهد و بین تولیدکننده‌های مختلف، تفاوت زیادی در شاخص نمود رنگ آن‌ها وجود ندارد.
کارکرد شاخص کیفیت رنگ برای تمایز و تشخیص بین کیفیت نوردهی منابع نور است. این شاخص یک معیار جهانی است و در واقع نشان می‌دهد که رنگ‌های نمایان‌شده در محیط در زیر نور یک لامپ یا چراغ چقدر نزدیک به رنگ واقعی‌شان هستند. منابع نوری با CRI بالا در کاربردهای مهم رنگ مانند بخش مراقبت نوزادان و ترمیم آثار هنری مفید هستند.
مزایای اندازه‌گیری شاخص CRI
موارد زیر برخی از مزایای اندازه‌گیری شاخص CRI می‌باشند.
- رنگ واقعی محصولات روشنایی و تولید نور مشخص می‌شود.
- برای فراهم آوردن آسایش و رفاه بصری در فضا می‌توان لامپ‌هایی با رنگ واقعی و مناسب تهیه کرد.
- در فروشگاه‌ها در اثر نورپردازی اشتباه رنگ محصولات دیگر اشتباه گرفته نمی‌شوند. شاید این مورد را هنگام سفارش از فروشگاه‌های آنلاین تجربه کرده باشید که رنگ محصول خریداری‌شده با رنگ محصولی که به دستتان می‌رسد فرق داشته است. اگر با استفاده از لامپ‌های با شاخص CRI مناسب، نورپردازی صحیحی صورت گیرد، این دست اشتباهات به حداقل می‌رسد.
- خستگی چشم‌ها کاهش می‌یابد و احساس راحتی بیشتری در فضا ایجاد می‌شود.
با‌توجه‌به مزایایی که نام بردیم، شایسته است، از این به بعد توجه بیشتری به شاخص کیفیت رنگ نور شود تا لامپ مناسب‌تری انتخاب شود.
شاخص کیفیت رنگ در مقایسه با سایر شاخص های نورپردازی
مقایسه CRI با سایر شاخص‌های مهم در نورپردازی
شاخص کیفیت رنگ یا CRI یکی از مهم‌ترین معیارها در ارزیابی کیفیت نور است، اما تنها شاخص مورد استفاده در نورپردازی نیست. در این بخش، به مقایسه CRI با دو شاخص دیگر، یعنی دمای رنگ نور (CCT) و شدت نور، می‌پردازیم.
شاخص کیفیت رنگ (CRI) در مقابل دمای رنگ نور (CCT):
CRI نشان‌دهنده توانایی یک منبع نور در بازتاب رنگ‌های واقعی اجسام است، در حالی که CCT به بیان درجه حرارت رنگی نور می‌پردازد که به صورت کلوین (K) اندازه‌گیری می‌شود.
CCT نمایانگر رنگ نور است (گرم، سرد یا خنثی)، اما CRI نشان‌دهنده دقت رنگی نور در شبیه‌سازی رنگ‌ها است.
به طور مثال، یک لامپ با CCT گرم (مثلاً 3000K) ممکن است حس گرمی و صمیمیت ایجاد کند، اما اگر CRI آن پایین باشد، رنگ‌ها به طور دقیق بازتاب نمی‌یابند.
شاخص کیفیت رنگ (CRI) در مقابل شدت نور:
شدت نور به میزان روشنایی نور اشاره دارد و معمولاً به لومن (lm) اندازه‌گیری می‌شود، در حالی که CRI به کیفیت رنگی نور می‌پردازد.
یک منبع نور ممکن است شدت نور بالایی داشته باشد و محیط را به خوبی روشن کند، اما اگر CRI آن پایین باشد، رنگ‌های اجسام به طور دقیق نشان
داده نمی‌شوند.
در نتیجه، برای دستیابی به نورپردازی ایده‌آل، هم توجه به شدت نور و هم توجه به کیفیت رنگی (CRI) ضروری است.
با توجه به این مقایسه‌ها، می‌توان دریافت که شاخص کیفیت رنگ (CRI)، دمای رنگ نور (CCT)، و شدت نور هر کدام جنبه‌های متفاوتی از نور را بررسی می‌کنند و برای دستیابی به نتایج نورپردازی مطلوب، توجه به تمام این جنبه‌ها ضروری است. این موضوع به‌ویژه در محیط‌هایی که کیفیت نورپردازی تأثیر زیادی بر عملکرد و راحتی افراد دارد، مانند محیط‌های کاری، گالری‌های هنری و فضاهای تجاری، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
امتیاز CRI در لامپ‌های متفاوت
مقدار CRI برای لامپ‌های فلورسنت از حدود 50 برای انواع پایه، تا حدود 98 برای بهترین نوع چند فسفری متغیر است. امتیاز CRI به‌طور معمول در لامپ بخار جیوه، 45؛ در لامپ متال هالید برابر با 65 و در لامپ کم‌مصرف چیزی بین 60 تا 80 است. بیشترین میزان این شاخص را در لامپ‌های ال ای دی می‌توان یافت. ال ای دی های معمولی سفید رنگ دارای شاخص عددی 80 یا بیشتر هستند، درحالی‌که برخی از تولیدکنندگان معتقدند بهترین لامپ‌هایشان عددی نزدیک به 98 هم به دست می‌دهند.
شاخص کیفیت رنگ نور چطور اندازه گیری می‌شود؟
نحوه اندازه‌گیری میزان شاخص کیفیت رنگ
روش آزمایش و اندازه‌گیری این شاخص، شامل مقایسه ظاهری هشت نمونه رنگ زیر نور مورد نظر و منبع نور مرجع است. عدد 100 برای نور خورشید فرض شده است که همه طیف‌های رنگی را شامل می‌شود. در طول آزمایش، تفاوت‌های اندازه‌گیری‌شده از 100 کم می‌شود و از آن‌ها میانگین گرفته می‌شود تا CRI به دست آید. بنابراین، تفاوت‌های متوسط یا کوچک منجر به امتیاز بالاتر می‌شود، در حالی که تفاوت‌های بزرگ‌تر، در نهایت عدد CRI کمتری را نشان می‌دهند.
البته با پدید آمدن ال ای دی ها که رنگ‌های متنوع و جدیدی وارد صنعت نور و روشنایی کردند، آزمایش جدیدی نیز به وجود آمد که به TM-30-15 معروف است. در این تست به جای هشت رنگ، از 99 رنگ استفاده می‌شود و معیارهای جدیدی هم به چک لیست سنجش این شاخص اضافه شدند. همچنین در آزمایش جدید، متناسب با پیشرفت‌های روز‌به‌روز در محصولات روشنایی معیارهای شاخص کیفیت رنگ هم به‌روزرسانی می‌شوند.
مقدار مناسب برای CRI
شاخص کیفیت رنگ نور عددی بین 1 تا 100 است و هرچه بالاتر باشد، این را نشان می‌دهد که نور ساطع‌شده از لامپ به نور طبیعی یا نوری که ما از خورشید می‌بینیم، نزدیک‌تر است و در نظر ما کیفیت بالاتری دارد. از نظر عددی بالاترین مقدار ممکن برای این شاخص 100 است و فقط به منبعی اختصاص داده می‌شود که طیف آن با طیف نور روز یکسان است. از میان لامپ‌های مختلف، شاخص کیفیت رنگ نور در لامپ‌های ال ای دی به طور معمول بیشتر از بقیه است و رنگ اجسام را با کیفیت بیشتری نمایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله با شاخص CRI یا کیفیت رنگ نور آشنا شدیم و از این به بعد در جواب این سوال که در مورد کیفیت رنگ نور چه می‌دانید مطالب بیشتری برای بیان کردن خواهید داشت. متوجه شدیم CRI عددی است برای اینکه بسنجیم رنگ اشیا زیر نور یک لامپ یا منبع روشنایی تا چه حد به رنگشان زیر نور طبیعی یا نور خورشید نزدیک است. بازه عددی این شاخص بین 1 تا 10 است و هرچه مقدار آن بیشتر باشد، نمایانگر این است که رنگ‌ها به رنگی که زیر نور خورشید دارند، نزدیک‌تر هستند.
امیدواریم به حد کافی در این زمینه اطلاعات لازم را کسب کرده باشید. حالا اگر می‌خواهید برای خانه خود لامپ ال ای دی با شاخص کیفیت رنگ نور بالا تهیه کنید می‌توانید از سایت ZINOLIGHT خریدتان را انجام دهید.